Historia

Historia Wspólnoty

Instytut Prymasa Wyszyńskiego – instytut świecki życia konsekrowanego (do 2006 roku zwany Instytutem Świeckim Pomocnic Maryi Jasnogórskiej, Matki Kościoła) powstał z inicjatywy Marii Okońskiej w 1942 roku. Współzałożycielem był ksiądz Stefana Wyszyński.

„MIASTO DZIEWCZĄT” – WYCHOWANIE APOSTOŁÓW ŚRODOWISKA

Podczas okupacji hitlerowskiej Maria Okońska prowadziła pracę apostolską wśród dziewcząt ze środowiska Sodalicji Mariańskiej. W 1942 roku z grupy wybranych instruktorek sodalicyjnych utworzyła Ósemkę, formacyjno-apostolski zespół kobiet, które zdecydowały się oddać swoje życie na służbę Panu Bogu, angażując się w pracę z dziewczętami, w tworzenie tzw. Miasta Dziewcząt. W tej nowoczesnej instytucji młode kobiety byłyby wychowane wszechstronnie w duchu wiary i wracałyby do swoich środowisk oddane Maryi, a przez Nią Chrystusowi. W sercach polskich dziewcząt Maria chciała wzbudzić głęboką wiarę jako fundament życia chrześcijańskiego, zgodnego z Ewangelią. Miało to być wychowanie w duchu ponadśrodowiskowym. Program formacyjno-wychowawczy miał być taki sam dla wszystkich. Tak ukształtowane młode kobiety wracałyby do swoich domów, rodzin i byłyby „apostołkami swojego środowiska”. Celem „Miasta Dziewcząt” jako instytucji wychowawczej, była wewnętrzna odnowa narodu polskiego przez odrodzenie kobiety.

ÓSEMKA

Ósemka jako swój duchowy program przyjęła Osiem Błogosławieństw (Mt 5,3-10). W poszukiwaniu formacji z zakresu katolickiej nauki społecznej Wspólnota nawiązała kontakt z ks. dr Stefanem Wyszyńskim. Pierwsze spotkanie nastąpiło w Laskach pod Warszawą 1 XI 1942. Ks. Wyszyński został duchowym ojcem i kierownikiem Wspólnoty, jej współzałożycielem.

POWSTANIE WARSZAWSKIE – NOWA MOBILIZACJA WALCZĄCEJ WARSZAWY

Członkinie Ósemki, na czele z Marią, wzięły udział w Powstaniu Warszawskim. Organizowały modlitwy, rozdawały medaliki, podtrzymywały ducha mieszkańców Stolicy. Przed uroczystością Matki Bożej Częstochowskiej zorganizowały „Nową mobilizację walczącej Warszawy”, która polegała na dziewięciodniowej ufnej modlitwie błagalnej o pomoc Bożą  przez Maryję, w sytuacji zewnętrznie beznadziejnej. Warszawiacy przystępowali do spowiedzi, przyjmowali Komunię Świętą i odmawiali różaniec w intencji Ojczyzny. Mimo że powstanie upadało, ludzie ginęli pojednani z Bogiem, w stanie łaski uświęcającej.

PRACA APOSTOLSKA PO WOJNIE

Sytuacja społeczno-polityczna po II wojnie światowej nie pozwoliła na stworzenie „Miasta Dziewcząt”. Również nominacja ks. Wyszyńskiego na biskupa lubelskiego zmieniła plany młodej Wspólnoty. Członkinie Instytutu nie zrezygnowały jednak z aktywnej działalności społeczno-religijnej, m.in. organizowały obozy wakacyjne dla dziewcząt z całej Polski. W 1948 roku za tę działalność Maria Okońska i Maria Wantowska zostały aresztowane przez władze PRL. Dzięki interwencji bp. Wyszyńskiego po trzech miesiącach obie zwolniono.

CZASY STALINOWSKIE — JASNOGÓRSKIE ŚLUBY NARODU

Po śmierci Prymasa Polski Kardynała Augusta Hlonda na jego następcę Ojciec Święty Pius XII wyznaczył biskupa lubelskiego — ks. Wyszyńskiego. Pomimo próby unormowania sytuacji  Kościoła w rzeczywistości reżimu komunistycznego przez Porozumienie nastąpiła fala represji, której ofiarą padł również prymas Wyszyński.

Po aresztowaniu Prymasa Polski w 1953 roku wspólnota Instytutu wspierała swojego duchowego Ojca oraz Kościół w Polsce, organizując nieustanną modlitwę na Jasnej Górze. Instytut aktywnie uczestniczył w przygotowaniach do uroczystości złożenia Jasnogórskich Ślubów Narodu – 26 VIII 1956 roku. Maria Okońska była posłańcem z Jasnej Góry do prymasa  Wyszyńskiego, internowanego w Komańczy z prośbą o napisanie tekstu odnowionych Ślubów Królewskich. Początkowo Ksiądz Prymas miał wątpliwość, czy jest wolą Bożą, aby to uczynił skoro jest uwięziony. Przekonał go argument Marii Okońskiej, że św. Paweł najpiękniejsze listy do swoich wspólnot pisał z więzienia. Tekst Jasnogórskich Ślubów Narodu Ksiądz Prymas napisał 16 maja 1956 roku. W największej tajemnicy Janina Michalska przewiozła na Jasną Górę z Komańczy tekst roty Ślubów. Członkinie Instytutu przygotowywały listy, materiały duszpasterskie związane ze Ślubami i kolportowały je w warunkach terroru komunistycznego.

USTAWY INSTYTUTU

W Komańczy powstały również Ustawy Instytutu, w których redakcji uczestniczył Ksiądz Prymas, duchowy Ojciec Wspólnoty, Maria Okońska i Janina Michalska. Wydana przez Piusa XII konstytucja apostolska „Provida Mater Ecclesia” dała podstawy do ukonstytuowania Wspólnoty jako instytutu świeckiego życia konsekrowanego.

WIELKA NOWENNA

Po uwolnieniu Księdza Prymasa w październiku 1956 roku, członkinie Instytutu aktywnie włączyły się w  program dziewięcioletniej Wielkiej Nowenny, która miała przygotować Naród do jubileuszu 1000-lecia chrześcijaństwa Polski w 1966 roku. W realizacji tego programu miał pomóc powołany w 1957 roku przez Księdza Kardynała –  Instytut Prymasowski Ślubów Narodu na Jasnej Górze. W jego skład wchodziły członkinie Wspólnoty na czele z Marią, ojcowie paulini i osoby świeckie. Instytucja ta została w roku 1993 przekształcona dekretem prymasa Józefa Glempa w Instytut Prymasowski Stefana Kardynała Wyszyńskiego i do dzisiaj zajmuje się zabezpieczaniem i upowszechnianiem spuścizny bł. Stefana kard. Wyszyńskiego. Punktem kulminacyjnym Wielkiej Nowenny były obchody Milenium Chrztu Polski w 1966 r. we wszystkich diecezjach. Podczas centralnej uroczystości na Jasnej Górze w dniu 3 maja złożony został milenijny Akt oddania Polski w macierzyńską niewolę Maryi, Matki Kościoła, za wolność Kościoła Chrystusowego. W tej uroczystości pragnął uczestniczyć Ojciec Święty Paweł VI, niestety władze komunistyczne zamknęły przed nim granice Polski.

ZASADA PRACY „ASCEZA SŁUPA OGNISTEGO”

W przygotowywanie i przeprowadzanie tych wszystkich wydarzeń i prac Wspólnota zaangażowana była w stopniu heroicznym. Zasadą pracy była „asceza słupa ognistego”. Ojciec Piotr Rostworowski, przyjaciel Wspólnoty — benedyktyn z Tyńca, który w czasie uwięzienia Księdza Prymasa otoczył pomocą duchową Instytut, stwierdził:

Jak Mojżesz na pustyni był prowadzony z ludem izraelskim w dzień przez obłok, a w nocy przez ognisty słup… tak wy jesteście prowadzone przez Matkę Bożą. Waszym „słupem ognistym” jest wasza nieustanna gotowość na każdą pracę dla Kościoła i wasze podziwu godne wsłuchiwanie się i odczytywanie na każdą chwilę woli Matki Bożej.

ZAMIANA „MIASTA DZIEWCZĄT” NA „CIVITAS DEI”

W tej sytuacji sprawą najważniejszą było rozstrzygnięcie: co w takim razie z „Miastem Dziewcząt”? Maria pisze w swoim pamiętniku:

Mamy oddać „Miasto Dziewcząt” – naszą pierwotną ideę – za Maryję; za to, aby Ona sama ratowała Kościół i Naród… nami i przez nas, naszym wspomaganiem Prymasa Polski, odpowiedzialnego za Kościół i Naród… O Matko! Weź nasze wszystko!

Prymas Wyszyński przyjął tę „zamianę” i do końca życia dziękował Marii i Ósemce za to, że „wszystko nasze było za niego”. W liście do Lili (Marii Wantowskiej) pisał:

Dziewica Wspomożycielka, …ma swoje pomocnice wokół mnie, które ciągle mi przypominają Jej Sprawę i o Tę Sprawę walczą. – To jesteście Wy. Mogę Was zrozumieć wtedy, gdy tak sprawę widzę. – A pomagacie wszystkim, bez zastrzeżeń. … Lilu, proś bardzo Matkę Najświętszą – bym nie tracił z oczu tej Prawdy, że w Was jest Sprawa Matki Bożej przy mnie.

TWORZENIE ARCHIWUM PRZEMÓWIEŃ OJCA

Oprócz zaangażowania na Jasnej Górze Maria Okońska wraz z Krystyną Szajer od początku lat sześćdziesiątych zaczęły tworzyć archiwum przemówień Księdza Prymasa. Do tej pracy dołączyły później Mirosława Plaskacz, Anna Rastawicka i inne osoby ze Wspólnoty. Instytut troszczył się, aby każde słowo Ojca było nagrane, spisane z taśmy magnetofonowej, opracowane redakcyjnie, przygotowane Księdzu Prymasowi do autoryzacji, aby mogło być później oddane do druku i szerszego upowszechnienia. Tak właśnie powstało niezwykle cenne archiwum tekstów, do których teraz można sięgać. Jest 67 tomów maszynopisu po kilkaset stron każdy. Obecnie wydawane są one drukiem jako „Dzieła Zebrane” w należącym do Instytutu wydawnictwie im. Kardynała Stefana Wyszyńskiego „Soli Deo”.

JEDNO Z KOŚCIOŁEM

Milenijny program duszpasterski stał się w tym czasie również programem formacyjnym dla Zespołu – wszystko było „za Kościół”, „jedno z Kościołem”. Realizacja Ślubów dokonywała się również na różnych odcinkach pracy indywidualnej członkiń Wspólnoty. Na przykład Helena Zakrzewska prowadziła rekolekcje dla dziewcząt w domu sióstr urszulanek przy ul. 3-ego Maja w Częstochowie. Były one kuźnią zarówno przyszłych katechetek, jak i dobrych żon oraz matek rodzin. Inne osoby podjęły pracę w poradni rodzinnej i młodzieżowej, głosiły prelekcje i oprowadzały po Jasnej Górze.

Po Milenium miejsca pracy dziewcząt bardziej się zróżnicowały. Był zespół jasnogórski związany z apostolstwem w sanktuarium, był też warszawski, związany z pracą w Sekretariacie Prymasa Polski oraz w Instytucie Prymasowskim Ślubów Narodu przy ul. Dziekania 1 w Warszawie; były także osoby pracujące w pracach świeckich np. lekarki, nauczycielki, katechetki. Kilka członkiń z Instytutu brało czynny udział w pracach Komisji Maryjnej i Podkomisji ds. Duszpasterstwa Kobiet.

Dla realizacji milenijnego Aktu oddania Polski w niewolę Maryi kardynał Wyszyński powołał w 1969 roku dzieło Pomocników Matki Kościoła. Jest to ruch bardzo bliski maryjno-eklezjalnemu chryzmatowi Instytutu, dlatego Wspólnota od początku uczestniczy w jego działalności.

Zadaniem apostolskim Instytutu jest również współpraca z Rodziną Rodzin. Ten ruch powstała jako kontynuacja pracy Marii Okońskiej z dziewczętami w czasie okupacji. Przez wiele lat prowadziła go Maria Wantowska (ciocia Lila), później następne członkinie Instytutu we współpracy z księżmi pallotynami i zarządem Rodziny Rodzin.

Domy wspólne Instytutu były miejscem formacji, spotkań z Ojcem i przestrzenią choć krótkiego wytchnienia dla utrudzonego Prymasa; były też oparciem dla samej Wspólnoty i dla okolicznych mieszkańców oraz różnych grup apostolskich. Były to domy na tzw. Marsie, w Choszczówce czy „Ostoja” w Krynicy Zdroju. Obok domu głównego przy ulicy Marsa działało przez wiele lat przedszkole prowadzone przez Barbarę Grotkowską. To miejsce później stało się siedzibą Sekretariatu Misyjnego wspierającego pracę członkini Instytutu lekarki Heleny Pyz w Indiach, w Jeevodaya.

Instytut zaangażował się też w przygotowanie Nawiedzenia Matki Bożej w jasnogórskim wizerunku wszystkich parafii w Polsce oraz w akcję tzw. czuwań soborowych. Ważnym wydarzeniem dla Wspólnoty była troska i modlitwa o ogłoszenie Maryi Matką Kościoła i określenie Jej miejsca w dokumentach soborowych oraz współdziałanie ze staraniem Episkopatu Polski o kolegialne oddanie świata Matce Bożej. Ku wielkiej radości Instytutu w dniu 21 listopada 1964 roku papież Paweł VI zatwierdził najważniejszy dokument soborowy Konstytucję dogmatyczną o Kościele Lumen gentium z VIII rozdziałem – o Matce Bożej w tajemnicy Chrystusa i Kościoła oraz ogłosił Maryję, Matką Kościoła. Na kolegialne oddanie świata Matce Bożej przyszło jeszcze długo poczekać. Dokonał go Ojciec Święty Jan Paweł II w 1984 roku.

Wielką łaską dla Instytutu była możliwość pracy w Domu Polskim w Rzymie. Kilka członkiń przez wiele lat służyło polskim grupom pielgrzymkowym w charakterze przewodniczek. Helena Kupiszewska przez 20 lat pracowała w Ośrodku Dokumentacji Pontyfikatu Jana Pawła II w Rzymie.

NASZ OJCIEC ODCHODZI

Po śmierci prymasa Wyszyńskiego w 1981 roku Wspólnota włączyła się w starania o wyniesienie go na ołtarze. Była to sposobność, aby nie tylko wspominać życie i postawy Ojca, ale również przybliżać i upowszechniać jego nauczanie.

Przez wiele lat Instytut nie był prawnie zatwierdzony. Były to czasy ustroju komunistycznego i ciągłego prześladowania Kościoła. Prymas Wyszyński sam prowadził Wspólnotę Instytutu i nie chciał jej narażać na szykany władz. Zatwierdzenie kanoniczne dokonało się dopiero w 1988 przez Prymasa Polski Józefa Glempa. Wówczas Instytut otrzymał prawa diecezjalne, a w 1998 – prawa papieskie. 10 grudnia 2004 roku Ojciec Święty Jan Paweł II podczas rozmowy z Założycielką Marią Okońską, Odpowiedzialną Generalną Anną Rastawicką i członkinią Instytutu Krystyną Szajer zaproponował, aby Instytut przyjął nazwę „Instytut Prymasa Wyszyńskiego”. Dnia 1 stycznia 2006 roku Kongregacja Instytutów Życia Konsekrowanego i Stowarzyszeń Życia Apostolskiego wydała dekret zatwierdzający nazwę: Instytut Prymasa Wyszyńskiego.

NASZA MARYSIA ODCHODZI

6 maja 2013 roku umiera w wieku 92 lat Maria Okońska. Zostawia swój duchowy testament:

Idzie o to, by Zespół nasz wszystko czynił z natchnienia i łaski Bożej, aby Polska, Ojczyzna nasza była coraz bardziej maryjna, bo wtedy Polska będzie Chrystusowa! Bo tylko wtedy Polska będzie Polską! Bo tylko wtedy Polska wypełni swoje dziejowe posłannictwo – przedmurza chrześcijaństwa! My, Ósemka, mamy do tego Polsce dopomóc. Mamy uczynić wszystko, aby cała Polska i wszyscy Polacy byli żywym Kościołem Chrystusowym. Może to się stać tylko wtedy, jeżeli Polska będzie maryjna. […] Kochajcie Maryję ze wszystkich swoich sił i strzeżcie wiernie maryjnego, zespołowego charyzmatu.

11 maja 2024 roku Instytut zorganizował wraz z klasztorem Jasna Góra pierwszą konferencję o Marii Okońskiej „Kobieta mężna i ofiarna w służbie Kościołowi”.

BEATYFIKACJA OJCA

12 września 2021 roku dekretem Ojca Świętego Franciszka kard. Stefan Wyszyński został zaliczony do grona błogosławionych Kościoła katolickiego. Instytut modlił się o tę łaskę przez czterdzieści lat między innymi na comiesięcznych czuwaniach nocnych na Jasnej Górze (27/28 każdego miesiąca). Nadal trwamy ma modlitwie – teraz o kanonizację Założyciela.

DZISIAJ – IDEA „MIASTA DZIEWCZĄT” NA NOWO ODCZYTYWANA

Wezwaniem na dzisiaj dla nas są słowa naszego Ojca skierowane do Instytutu w roku 1958:

Idźcie do dziewcząt! To jest wielkie dla was zadanie. Ta sprawa jest do uratowania, tym bardziej że macie wielką miłość, która wam w tym pomoże… Nie poradzimy!? Poradzicie, bo Bóg pomaga! Bóg ma swoich przyjaciół. Matka Boża wywiera ogromny wpływ. Jest w ludziach pragnienie czystości, wolności i wewnętrznej swobody! 

Obecnie realizujemy to wezwanie organizując między innymi dni skupienia dla kobiet w naszym ostatnim ośrodku apostolskim (poświęconym w 2006 roku) w Domu Pamięci Stefana Kardynała Wyszyńskiego u podnóża Jasnej Góry.

Instytut podjął również w roku jubileuszowym 2025 inicjatywę: Mobilizacja Kobiet – Wierne Jasnogórskim Ślubom Narodu, jako przygotowanie do kolejnego jubileuszu w Kościele – do Roku Odkupienia 2033.

BŁ. STEFAN KARD. WYSZYŃSKI – PATRONEM INSTYTUTÓW ŚWIECKICH W POLSCE

W związku z ogłoszeniem w styczniu 2024 roku bł. kard. Stefana Wyszyńskiego patronem Instytutów świeckich w Polsce jako jego duchowe córki wychodzimy naprzeciw oczekiwaniom naszych sióstr i braci w powołaniu i dzielimy się przesłaniem, jakie kierował nasz Ojciec do osób konsekrowanych, żyjących w świecie.

Miłość w pracy apostolskiej musi być niejako natchnieniem dla wszystkich naszych prac i poczynań. Bo jeżeli mamy prowadzić sprawy Boże, musimy prowadzić je po Bożemu, a Bóg we wszystkim działa przez miłość, bo jest Miłością. I dlatego też i apostolstwo nasze, a więc działanie apostolskie, musi znamionować przede wszystkim wybitna miłość czerpana z samego Boga. Bł. Stefan kard. Wyszyński